Rum ve Yunanistan Basınına göre, Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis’in yarın New York’ta Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yapacağı görüşme, Yunan-Türk ilişkilerinin seyrinde bir dönüm noktası niteliği kazanıyor.
İki liderin yüz yüze görüşmesi, Atina Deklarasyonu ve Ege ile Doğu Akdeniz’deki “sakin sular” dönemine dayalı olarak tarafların gerçek yakınlaşma olanaklarını gösterecek.
Ancak görüşme, iki ülkenin yeniden Ege sorunları nedeniyle çıkmaza girdiği, zira Ankara’nın Ege’deki tarihsel tezlerini sahada yeniden gündeme getirmeye çalıştığı bir dönemde gerçekleşiyor.
Bu çerçevede, son dönemde yaşanan NAVTEX çekişmesi, Türkiye’nin Ege’de kıta sahanlığı sınırlandırmasına ilişkin revizyonist politikasını yeniden güçlü biçimde öne çıkardığını ve aynı zamanda Yunan adalarının askerden arındırılması tezini yeniden gündeme getirdiğini gösteriyor.
Dolayısıyla, uzun süredir donmuş olan diyalog ve “sakin sular” politikasının ciddi şekilde yara aldığı bir dönemde, iki lider önümüzdeki süreçte diyalogda somut ilerleme olasılıklarını araştırma fırsatı bulacak.
Türkiye’nin, görüşmeye yeniden maksimalist taleplerini masaya güçlü şekilde koyarak gelme stratejisi, Atina’nın tüm olasılıklara hazırlıklı olmasını zorunlu kılıyor.
Her ne kadar kesin bir gündem açıklanmamış olsa da, yakın dönemde iki tarafı meşgul eden başlıca meselelerin gündeme gelmesi bekleniyor: Türkiye’nin AB’nin yeni savunma doktrini (SAFE) içindeki yeri ve Yunanistan’ın casus belli konusundaki tutumu, Yunanistan – Kıbrıs elektrik bağlantısı (GSI) ve elbette kıta sahanlığı/ Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) gibi deniz yetki alanlarının sınırlandırılması meselesi.
Türkiye’nin SAFE mekanizmasına katılımı konusunda Yunanistan’ın sık sık dile getirdiği veto tehdidi, Türk diplomasisini ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı rahatsız ediyor.
Bilindiği üzere, Mitsotakis, Yunan karasularının 12 deniz miline çıkarılması halinde Ankara’nın ilan ettiği casus belli geri çekilmezse AB Konseyi’nde veto hakkını kullanacağını açıkça belirtmişti. Bu da en büyük açık dosyalardan biri olmaya devam ediyor.
Görüşme, Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi’nin on ay boyunca ertelenmesinin ardından gerçekleşiyor; taraflar hâlâ deniz yetki alanları konusunda farklı tutumlara sahip.
Üstelik, “Piri Reis” araştırma gemisinin Ege’ye çıkışının duyurulmasıyla artan gerilimin hemen sonrasına denk geliyor. Görüşmenin tonu, süresi ve içerikleri, Ankara’nın sahada gerçekten sakinliği sürdürmeye niyetli olup olmadığını ortaya koyacak.
Son dönemde her iki tarafta da dile getirilen farklı bir görüş ise Ege’deki gerilimin, tarafların kıta sahanlığı/MEB sınırlarının belirlenmesi amacıyla uluslararası tahkime başvurma konusunda bir anlaşmaya daha da yakınlaşmalarına yol açabileceği yönünde. Ancak bunun için erken olduğu, önümüzdeki günlerde yaşanacak gelişmelerin geleceğe dair yol haritası oluşturacağı değerlendiriliyor.
Öte yandan, Chevron’un Doğu Akdeniz’deki enerji yataklarına ilgisi, Atina – Trablus görüşmelerinin 15 yıl sonra yeniden başlaması (Türkiye-Libya mutabakatına rağmen) ve Ankara – Kahire ilişkilerinin normalleşmesi, bölgedeki enerji yatırımları için daha geniş bir deniz yetki alanları anlaşmasının önünü açabilir. Bu noktada en büyük engel, Türkiye-Libya mutabakatı olmaya devam ediyor.
Atina ise ABD’nin daha aktif müdahalesiyle Ankara’nın bu mutabakatı “geçerli ve değişmez” sayma ısrarından vazgeçebileceğini umuyor.
Başbakan Mitsotakis de yakın zamanda verdiği bir röportajda, Yunanistan’ın açık iletişim kanallarını sürdürmek istediğini, ancak “özgüvenle, uluslararası hukukun yanımızda olduğundan emin olarak” kendi tezlerini net biçimde dile getireceklerini söyledi.
Ayrıca Mitsotakis – Erdoğan görüşmesinden sadece iki gün sonra Erdoğan’ın ABD Başkanı ile görüşmesi planlanıyor. Bu da Atina’nın dikkatle izlediği bir gelişme. Görüşmenin ardından Türkiye’nin F-16 alımı ve F-35 programına geri dönüş olasılıkları gündeme gelebilir. Ancak F-35 için Kongre engeli nedeniyle bu olasılığın zayıf olduğu değerlendiriliyor.
Dolayısıyla Yunan hükümeti için, Erdoğan – ABD Başkanı görüşmesinden çıkacak haberler, Mitsotakis – Erdoğan görüşmesi kadar, hatta belki de daha fazla önem taşıyor.