80 yıldır aktif çalışan araştırma istasyonunda ilk kez böyle bir olay yaşandı.

Rusya'nın Arktik Bölgesi'nde bir araştırma istasyonunda görev alan biyolog Vera Emelianenko, kısa süre önce köpekleriyle yürüyüş yaparken kar yığınları arasında mavi bir ışıltı tespit etti.

Olayı araştırmak için eline bir avuç kar alan biyolog, sıkıştırıldığında kardaki mavi ışıkların daha da arttığını fark etti. Sonunda geri dönüp baktığında ayak izlerinin olduğu alanların "mavi Noel ışıkları gibi" parladığını gördü.

Aldığı kar örneklerini Beyaz Deniz Biyoloji İstastonu'ndaki laboratuvarında, mikroskopla inceleyen bilim insanı, parıltının Copepoda cinsi biyolüminesan canlılardan kaynaklandığını gördü.

Bazı canlı organizmaların kimyasal reaksiyonlar sonucunda ışık üretmesiyle oluşan parıltıya biyolüminesans deniyor. Bu özelliğe sahip en bilindik canlılarsa ateş böcekleri. Ancak doğada bu kimyasal işlemi yapabilen birçok canlı var.

Deniz böcekleri diye de bilinen Copepoda, işte bu canlılardan sadece biri. Deniz böcekleri normalde okyanuslarda gündüzleri 91 metre, geceleri ise sadece birkaç metre derinlikte yaşıyor.

Rusya Bilim Akademisi'nde Arktik deniz canlıları uzmanı Ksenia Kosobokova, minik hayvanların muhtemelen Beyaz Deniz'de güçlü bir akıntıya kapılarak karaya vurduğunu söyledi.

Zira aralık ayı boyunca denizdeki gelgitlerin çok şiddetli olduğu gözlemlenmişti. Akıntıya kapılan deniz böceklerinin, Latince adı Metridia longa olan bir tür olduğu mikroskop gözlemleriyle anlaşıldı.

Biyolog Kosobokova onları ilk fark ettiğinde canlı olduklarını düşünmüştü. Çünkü 1 ila 2 milimetre boyundaki bu hayvanlar aşırı düşük sıcaklıklarda hayatta kalabiliyordu.
 

Denizin böcekleri olarak görülen Copepoda, birçok deniz canlısının besin kaynağı (Wikimedia Commons)

Ancak Haddock, ateşböceklerinin ezildikten sonra bile parlamaya devam ettiğini hatırlattı. Bu da ilk görüldükleri anda bile çoktan ölmüş olabilecekleri anlamına geliyor.

Haddock, "Vücutlarının içindeki kimyasallar hala mükemmel bir şekilde reaksiyona girme yeteneğine sahip" diye konuştu:

Onlar denizin böcekleri. Küçük ve sayısızlar.

Araştırma istasyonunun 80 yılı aşkın süredir aktif olduğunu vurgulayan uzmanlar, bu nadir olayın daha önce hiç görülmediğini belirtiyor.

Biyolüminesans nasıl oluşur?

Bu etkileyici fenomen aslında canlıların vücudunda lusiferin adı verilen bir molekülün oksijenle tepkimeye girmesi sonucu ortaya çıkıyor. Lusiferaz adlı bir enzim de bu tepkimeyi hızlandırıyor.
 

Bu, deniz böceklerinin karda parladığı, belgelenmiş ilk olay (Alexander Semenov / Beyaz Deniz Biyoloji İstastonu)

Ateşböcekleri, fener balıkları ve denizanaları, bu iki kimyasal sayesinde ışık üretebiliyor.

Deniz böceklerinde lusiferin ve lusiferaz, vücudun içinde tepkimeye giriyor. Ancak Metridia longa'nın kafasında ve vücudunda kimyasalları dışarı salmasını sağlayan salgı bezleri bulunuyor.

Haddock bu bezler nedeniyle ışık üretiminin bir gösteriye dönüştüğünü söylüyor:

Bu iki molekülü aynı anda fırlatıp ve suda küçük bir ışık bulutu oluştururlar.

Independent Türkçe, National Geographic, Evrim Ağacı

Derleyen: Çağla Üren